świątynie Brzeżan, cz. 2
Kościół ormiański
Parafia ormiańska w Brzeżanach powstała w r. 1710. Należało do niej ok. 400 osób. Fundatorem pierwszej, drewnianej świątyni był ostatni z Sieniawskich – Adam Mikołaj. Obecny kościół został wybudowany w 1774 r., ale już w 1806 r. władze austriackie zamieniły do na magazyn. W tym samym roku przekazano go katolikom, wobec nieszczęścia, jakie spotkało parafię – w czasie pożaru miasta ucierpiał bardzo kościół farny i nie było gdzie odprawiać nabożeństw.
Wkrótce odnowiono parafię ormiańską i zwrócono świątynię Ormianom. W latach 80. XIX w. przeszła ona gruntowny remont, a w l. 20. XX w. otrzymała siedem witraży do okien. Wykonał je młody poznański artysta Jan Piasecki. W tym okresie w mieście mieszkało już tylko ok. 20 Ormian. Polichromie do kościoła miał wykonać Edward Rydz-Smigły, późniejszy marszałek, a wówczas początkujący artysta. Jemu przypisywana jest scena niepokalanego poczęcia, która częściowo zachowała się na fasadzie. Złośliwi mówią, że stracił jednak tę pracę, bo proboszczowi nie spodobała się Madonna w postaci dekadenckiej rudowłosej piękności.
Proboszczem ormiańskim w Brzeżanach był przez dłuższy okres Józef Teodorowicz, późniejszy arcybiskup lwowski.
Cerkiew greckokatolicka
Cerkiew greckokatolicka p. w. Trójcy Świętej powstała nietypowo, bo została w II poł. XVIII w. przebudowana… z dawnych składów towarów ormiańskich kupców. Fundatorem świątyni był August Czartoryski, mąż Marii Zofii, ostatniej z rodu Sieniawskich. On także podarował cerkwi relikwie – rękę św. Jana Chrzciciela w pozłacanej trumience. Należały one wcześniej do hetmana polnego Mikołaja Hieronima Sieniawskiego, który woził je w ołtarzu polowym na wyprawy wojenne.
Cerkiew była jeszcze dwa razy przebudowywana w XIX w. Zachowały się drzwi wejściowe z wizerunkami Cyryla i Metodego oraz zamkiem zdobionym herbem Sieniawskich (Leliwa).
Z kaplicy zamkowej przeniesiono tu obraz Najświętszej Panny Rzymskiej, który w XVII w. Aleksander Sieniawski przywiózł do Brzeżan z Rzymu.
Cerkiew św. Mikołaja
Na dawnym przedmieściu Adamówka (obecnie ul. Szewczenki znajduje się jeszcze jedna warta uwagi świątynia – drewniana cerkiew św. Mikołaja. Budowla pochodzi z roku 1691, była przebudowana w I poł. XIX w.
W l. 1962-1992 cerkiew była zamknięta. Obecnie służy społeczności prawosławnej.
cerkiew św. Mikołaja, Brzeżany; fot. Roman Zacharij (Wikipedia)
Ukraińscy badacze przypuszczają, że autorami barokowego ikonostasu dla tej cerkwi byli najwybitniejsi twórcy epoki – malarz ikon Wasyl Petrachnowycz, przedstawiciel szkoły żółkiewskiej, protegowany królewicza Konstantego Sobieskiego oraz snycerz Hnat Stobenski, również pochodzący z Żółkwi.
źródła:
Czernecki, Józef (1874-1929) Brzeżany : pamiątki i wspomnienia : w 100 rocznicę założenia gimnazyum
Grzegorz Rąkowski, Podole
Церква святого Миколая (Бережани)
* Czy wiesz, że możesz komentować logując się za pomocą facebooka, google, twittera, disqus lub bez logowania? Wystarczy, że klikniesz ramkę Rozpocznij dyskusję> Nazwa> Wolę pisać jako gość.
