Święta w czasach zarazy

Dziś Wielkanoc w kościele wschodnim.

Święta wielkanocne na zachodzie Ukrainy obchodzone są bardzo uroczyście i tłumnie – w szerokim gronie rodziny i znajomych, w cerkwiach i na ulicach miasta. Dużo dzieje się już w samym Wielkim Tygodniu. W piątek ludzie odwiedzają cerkwie, aby ucałować płaszczenycię, czyli całun z symbolicznego Grobu Pańskiego. W większych parafiach ludzie ustawiają się w wielogodzinnych kolejkach. Tego dnia odbywają się także procesje z płaszczenycią.

W tym roku, ze względu na epidemię, procesje i całowanie jest zabronione. Wierni mają zachować odpowiedni odstęp, a płaszczenyce mają być odgrodzone, żeby nikt nie dosięgał. W jednej z parafii w Samborze ksiądz zlekceważył zakaz i odbyła się procesja, w dodatku wierni szli w grupie i bez maseczek. Sprawa będzie miała finał w sądzie. W inny sposób rozwiązał sprawę tłumów w cerkwi vice mer Dniepra – po licznym nabożeństwie w niedzielę palmową przed wejściem do cerkwi wykopano długi, głęboki i szeroki rów, a vice mer oświadczył, że miał w nocy widzenie, że właśnie w tym miejscu jest awaria sieci wodociągowej i niewypał z II wojny.

Święcenie pokarmów

W sobotę wieczorem święci się pokarmy (na wsiach w niedzielę rano). We Lwowie jest to wielkie wydarzenie, ludzie idą całymi rodzinami, odświętnie ubrani w wyszywanki, spotykają się ze znajomymi, rodziną, odwiedzają inne cerkwie, siedzą do wieczora na kawie. Koszyczki, a w zasadzie wielkie kosze z zapasem jedzenia na całe święta ustawia się na placach przed świątyniami, w każdym płonie świeca.

W tym roku duchowni zalecają samodzielne poświęcenie koszyczków w domu, zapewniając, że takie też będą „ważne”, ale deklarują, że nie odeślą do domu tych, którzy będą chcieli jednak poświęcić w cerkwi. Na wsiach opracowano prosty i bezpieczny sposób: każdy o omówionej godzinie wystawi koszyk przed bramą, a ksiądz przejdzie i poświęci. Wiara i obrzędowość w kościele wschodnim jest dużo bardziej, niż zachodnia, oparta na rytuale i na fizycznym kontakcie z sacrum, więc dużo trudniej im przystosować się do nowych zakazów. Mimo to na święcenie pokarmów prawie nikt nie przyszedł.

Nowe przysłowie ukraińskie: „im więcej parafian na Wielkanoc, tym mniej parafian na Boże Narodzenie”.

Główne miejsce w koszyku wielkanocnym zajmuje paska – drożdżowa babka o prostym kształcie. Bez paski nie ma Wielkanocy. We Lwowie kilka większych piekarni i supermarketów zaprosiło duchownych do poświęcenia pasek jeszcze przed sprzedażą.

W niedzielę wszystkie cerkwie mają odprawiać nabożeństwa za zamkniętymi drzwiami. Nie odbędą się też tradycyjne hajiwki – wielkanocne zabawy połączone ze śpiewaniem tradycyjnych pieśni. Najliczniejsze festyny miały zawsze miejsce w skansenie lwowskim, który obecnie jest zamknięty.

Cmentarze

Wielkanoc w kościele wschodnim to także czas zaduszny (2 listopada zaduszki obchodzi tylko kościół zachodni) – masowego odwiedzania grobów, a także modlitw na cmentarzu z udziałem duchownych. Na wsiach wygląda to w ten sposób, że cały dzień ksiądz chodzi po cmentarzu, zatrzymując się przy każdym grobie i modli się za dusze zmarłych z danej rodziny, którzy są zapisywani w specjalnej książeczce. Każdy musi być wymieniony z imienia. Księdzu towarzyszy diak – świecka osoba, która śpiewa z nim w czasie liturgii w cerkwi oraz pomocnicy z chorągwiami. Nieco dalej czeka na swoją kolej reszta wsi.

We Lwowie zaleca się, aby nie odwiedzać cmentarzy, a tradycyjne modlitwy przenieść na inny czas. Na wsiach decyduje proboszcz.

Komu bije dzwon

Na koniec jeszcze kilka słów o Cerkwi Prawosławnej. Na Ukrainie funkcjonuje ona w dwóch strukturach – Prawosławna Cerkiew Ukrainy, która powstała w 2018 roku oraz Ukraińska Cerkiew Prawosławna (patriarchatu moskiewskiego). Do tej pierwszej należał (opuścił ją po otrzymaniu autokefalii) wspominany już przeze mnie w dzienniczku z czasów epidemii Filaret, honorowy patriarcha Ukrainy (ten, który uważa, że koronawirus jest karą za grzechy środowisk LGBT). Filaret uważa, że komunią nie można się zarazić.

Media podają, że sam główny naczelnik-metropolita Cerkwi Moskiewskiej, Onufry, został potajemnie hospitalizowany z koronawirusem, a także z drugim metropolitą, Antonim. Służba prasowa Cerkwi zaprzecza. Wszyscy żywi i zdrowi, szykują się do świąt. Do Cerkwi Moskiewskiej należą najważniejsze klasztory prawosławne – Ławra Kijowska i Ławra Poczajowska. Sytuacja w Ławrze Poczajowskiej nie jest znana, ponieważ jej kierownictwo nie współpracuje z władzami. Wiadomo, że jeszcze w marcu zaraziło się tam wirusem kilka osób z Mołdawii. Mimo to kompleks działa i przyjmuje pielgrzymów. W Ławrze Kijowskiej, na czele której stoi patriarcha Paweł (znany też jako „Pasza Mercedes” – zgadnijcie, czemu) także panuje przekonanie, że wiara najlepiej chroni przed wirusem, a jeszcze lepiej częste odwiedzanie cerkwi i odprawianie drogi krzyżowej. Świetnie rozpędza wirusy dźwięk cerkiewnych dzwonów. Efekt jest taki, że w Ławrze Kijowskiej jest już ponad 100 mnichów zakażonych koronawirusem, a także 18 seminarzystów, zmarł jeden z mnichów, zresztą przybyły niedawno z Poczajowa. Policja zablokowała wejścia do Ławry. Sam Paweł jest w szpitalu. Stamtąd zresztą zwrócił się do wiernych z prośbą o hojniejsze ofiary finansowe w związku z zaistniałą sytuacją. W odpowiedzi usłyszał: sprzedaj mercedesa!