Bazylianie

Bazylianie to zakon działający według reguły doktora kościoła, Bazylego Wielkiego. Według tej reguły żyją wszystkie prawosławne zgromadzenia zakonne, a także wspólnoty wschodniokatolickie (italogreckie i obrządku melchickiego), rzymskokatolickie i grekokatolickie. Skupimy się na tych ostatnich, gdyż to oni mieli i mają ogromny wpływ na życie religijne na Kresach.

Bazylianie, niegdyś zakon prawosławny, po przyjęciu Unii Brzeskiej uznał zwierzchnictwo papieża (choć nie wszyscy tak od razu, np. mnisi w Krechowie k. Żółkwi dopiero w 1721 r.). Centralizacji zgromadzeń bazyliańskich na terenach współczesnej Białorusi i Ukrainy dokonał metropolita kijowski Józef Welamin Rutski i św. Jozafat Kuncewicz na początku XVII w., tworząc z niezależnych klasztorów zakon w dzisiejszym rozumieniu tego słowa.

Życie zakonne na Ukrainie sięga czasów Włodzimierza Wielkiego (980-1015), kiedy to pierwsi mnisi osiedlili się na terenach obecnej Ławry Kijowsko-Pieczreskiej (św. Antoni Pieczerski i św. Teodozjusz Pieczerski). Nękani przez najazdy tatarskie mnisi przenosili się na zachód i północ, m. in. na tereny ówczesnego księstwa Halicko-Wołyńskiego. We Lwowie bazlianie byli obecni od początku jego istnienia – początkowo prowadzili życie pustelnicze w pieczarach na wzgórzu św. Jura, gdzie pierwszą drenianą cerkiew miał im postawić książę Lew.

Po kasacie jezuitów w Rzeczypospolitej Obojga Narodów (II poł. XVIII w.) bazylianie przejęli prowadzenie wielu jezuickich szkół i gimnazjów. W zaborze rosyjskim zakon został skasowany w ramach polityki rusyfikacji Białorusi i Ukrainy – przetrwał w zaborze austriackim. W II poł. XIX w. zakon został odnowiony dzięki reformie przeprowadzonej przez jezuitów. Po reformie bazylianie szeroko rozwinęli działalność misyjną i rekolekcyjną, wydawniczą, duszpasterską, a także naukową.

W okresie ZSRS zakon został całkowicie wyniszczony – w sensie administracyjnym i fizycznym. Była to wspólnota religijna, która poniosła największe prześladowania w ZSRS. Przez wiele lat bazylianie kształcili się, modlili i działali jako ludzie świeccy. Wielu zakonników zostało skazanych na więzienia i zesłania. Z całego bloku komunistycznego, jedynie w Warszawie było możliwe od 1959 wznowienie nowicjatu. Warszawski klasztor przy ul. Miodowej, odegrał wielką rolę w odnowie bazyliańskiej na Ukrainie po upadku komunizmu. Do tego czasu rozwinęły się już i umocniły prowincje, które powstały za oceanem, wśród ukraińskiej emigracji greckokatolickiej – w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Brazylii, Argentynie. One to w głównej mierze przejęły na siebie odpowiedzialność za przetrwanie zakonu w tej nowej i trudnej sytuacji.

Głównym celem zakonu jest dązenie do życia świętego we wspólnocie i działąnie na rzecz zbawieni abliźniego poprzez działalność misyjną, rekolekcyjną, naukową i wydawniczą, duszpasterstwo i pracę z młodzieżą.

Herb zakonu przedstawia płonącą kolumnę otoczoną wstęgą. Symbolizuje ona płomień miłości będący ciągłym drogowskazem w służbie Bogu i bliźnim. Nad płonącą kolumną znajduje się słońce – symbol Zbawiciela, Dawcy życia. W słońcu umieszczony jest monogram Jezusa Chrystusa, nad którym widnieje krzyż. Płonąca kolumna wyrasta z zarysowanego u jej podstawy kręgu ziemi i skierowana jest ku górze, ku niebu. Jest to jednocześnie symbol św. Bazylego, który był mocno osadzony w rzeczywistości ziemskiej, był realistą, który twardo chodził po ziemi, lecz jego duch ciągle w miłości unosił się ku Bogu. W pełnej wersji napis wokół kolumny głosi: Taki był Bazyli Wielki. Herb otacza wieniec składający się z dwóch gałązek – dębowej i laurowej. Gałązka dębowa symbolizuje stałość i moc w duchowym wzrastaniu i pracy, a laurowa – eschatologiczną, wieczną nagrodę dla zwycięzców.

Bazylianie na Ukrainie to ok. 300 mnichów zgromadzonych w klasztorach i rezydencjach.

klasztory:

Klasztor św. Onufrego (Lviv) – Dom prowincjalny
Klasztor Wniebowstąpienia Pańskiego (Złoczów) – Instytut
Klasztor św. Mikołaja (Krechów)
Klasztor Narodzenia Jezusa Chrystusa (Żółkiew)
Klasztor Przemienienia Pańskiego (Hosziw)
Klasztor św. Piotra i Pawła (Drohobycz)
Klasztor Św. Krzyża (Buczacz)
Klasztor Chrystusa Króla (Iwano-Frankiwsk)
Klasztor św. Mikołaja (Małyj Bereznyj)

Rezydencje (klasztory w których jest mniej niż 6 zakonników):

Rezydencja Narodzenia NMP (Ułaszkiwci)
Rezydencja Zwiastowania NMP (Podhorce)
Rezydencja św. Onufrego (Ławrów)
Rezydencja św. Onufrego (Dobromil)
Rezydencja św. Jana Chrzciciela (Krasnopuszcza)
Rezydencja Zwiastowania NMP (Boronjawa)
Rezydencja św. Michała Archanioła (Imstyczewe)

Ośrodki misyjne:

Włodzimierz Wołyński
Łuck
Pokotyłiwka
Żwaniwka
Cherson
Bar
Kamieniec Podolski

W Polsce działają 4 klasztory bazyliańskie (Warszawa, Węgorzewo, Przemyśl, Kętrzyn), skupiające łącznie kilkunastu zaonników, którzy obsługują 11 parafii grekokatolickich (Asuny, Bajory Małe, Banie Mazurskie, Chrzanowo, Giżycko, Kętrzyn, Kruklanki, Reszel, Warszawa, Węgorzewo, Wydminy).

(pierwsza publikacja w blogu „Życie na Kresach” 14.01.2008)