Wspomnienie z letniej podróży – dworzec kolejowy w Żmerynce. Żmerynka, położona na wschodnim Podolu to duży i ważny węzeł kolejowy. Znajduje się tu także jeden z najpiękniejszych dworców kolejowych na Ukrainie (przyznajcie, że mógłby konkurować z lwowską Operą).
Stacja Żmerynka
Stacja powstała w 1870 r., kiedy Rosja rozbudowywała sieć swoich połączeń kolejowych na południe. Kijów miał już wówczas połączenie z Moskwą i Petersburgiem, ale z Odessy – najważniejszego portu rosyjskiego na Morzem Czarnym – szyny prowadziły zaledwie do położonej w środku ukraińskiego stepu Bałty. Dalej – radź sobie sam. Brakujący odcinek poprowadzono właśnie przez Żmerynkę, choć jeśli popatrzymy na mapę, to wybór okrężnej drogi może dziwić. Nie był jednak przypadkowy – linia kolejowa zahaczała o żyzne Podole, zaopatrujące Kijów w zboże, a także pełne dobrze prosperujących cukrowni, które stanowiły wówczas ważny sektor przemysłu. Linię kolejową budowała francuska firma.
Co ciekawe, by podróżować z Kijowa na wschód, trzeba było dostać się na dworzec w podkijowskich Browarach, gdzie pasażerów dostarczały z pl. Pocztowego omnibusy i statki parowe. Przy rozbudowie kolei przewidziano także budowę mostu przez Dniepr (wówczas jednego z najdłuższych w Europie) i nowego dworca Kijów I na prawym brzegu Dniepru – tam, gdzie obecnie główny dworzec w Kijowie. Stacja Żmerynka jest więc rówieśnicą stacji Kijów Pasażerski.
W następnych latach Żmerynka zyskała nowe połączenia – do granicy z Austrią (stacja Wołoczyska) oraz w kierunku Besarabii i Bukowiny. Potok pasażerów wciąż wzrastał, a region południowo-zachodni był najlepiej rozwiniętym pod względem sieci kolejowej regionem Rosji. W 1889 r. ujednolicono taryfy na poszczególnych odcinkach.
Dworzec w Żmerynce
Rola Żmerynki jako węzła kolejowego wymusiła budowę nowego, większego i bardziej okazałego dworca już po kilkunastu latach od otwarcia stacji. Z niewielkiej miejscowości na trasie Kijów-Odessa stała się ona ważnym miejscem przesiadkowym z dużą ilością pasażerów, którzy spędzali mniej lub więcej czasu w pomieszczeniach dworca. Nowy projekt był dziełem młodego architekta Waleriana Rykowa (później działał gł. w Kijowie), podczas budowy twórczo zmieniony przez Zinowija Żurawskiego.
W r. 1904 dworzec ukończono. Gmach wzbudzał powszechny zachwyt. Mówiono, że jest „jak okręt mknący ku morzu”, zaliczany był trzech najpiękniejszych dworców na terenie Imperium Rosyjskiego. Nic jednak nie przebije komplementu, który padł z ust cara Mikołaja II, który już w 1903 r. przyjechał zobaczyć cudo na własne oczy. Ot, sukin syn – padło z ust monarchy.
Dworzec miał trzy poczekalnie o różnym stopniu komfortu, w tym owalną „salę carską” dla wyjątkowych gości, z osobnym wyjściem na peron (obecnie poczekalnia „VIP”). Działała tu restauracja, kaplica oraz… cela więzienna. Dworzec jest umiejscowiony nietypowo – pomiędzy 1, a 2. i 3 peronem. Podobno miało to służyć ważnym gościom, którzy mieli „własny” peron i linię kolejową, na której zatrzymywały się pociągi specjalne. Perony są połączone siecią podziemnych tuneli (dziś mało używanych i znaleźć je nie jest tak łatwo).
Niestety, w czasach radzieckich część wyposażenia i secesyjnych ozdób uległa zniszczeniu.
Ostap Bender
Przed dworcem stoi pomnik Ostapa Bendera, bohatera powieści 12 krzeseł Ilfa i Pietrowa – jednego z największych kombinatorów w historii literatury. W książce, której akcja rozgrywa się w porewolucyjnej zawierusze w Rosji, Żmerynka pojawia się w nieoczekiwanym kontekście:
– Od dzieciństwa pragnę pojechać do Rio de Janeiro. Wy, oczywiście, nie wiecie o istnieniu takiego miasta.
Złote cielę, Ilia Ilf, Jewgienij Pietrow, tłumaczenie moje
Bałaganow smutno pokiwał głową. Ze światowych ognisk kultury, oprócz Moskwy, znał tylko Kijów, Żmerynkę i Melitopol.
źródła:
https://web.archive.org/web/20160919124808/http://magistral-uz.com.ua/articles/velikij-pochatok.html
